Giờ Trái Đất

Thuyết Tiến hóa rộng (đặt vấn đề)

Chúng ta hãy tóm tắt lại nội dung thuyết Tiến hóa của Darwin. Ông quan sát thế giới sinh vật và nhận thấy rằng một số loài, khi một cộng đồng nhỏ sống biệt lập trong một không gian địa lý bị giới hạn, thì cộng đồng đó sẽ dần dần mang những đặc tính thích nghi với không gian địa lý mà chúng sống. Trải qua nhiều thế hệ, sự thay đổi chậm chạp đó có được qua sự thích nghi sống còn của các cá thể với môi trường sống. Nói cách khác, các cá thể có những biến dị phù hợp với điều kiện môi trường sẽ sống sót tốt hơn và có nhiều hậu duệ hơn, còn các cá thể không mang những đặc điểm phù hợp đó sẽ dễ bị tiêu diệt hơn và có ít hậu duệ hơn, sau một thời gian đủ dài cộng đồng loài biệt lập đó sẽ hầu như chỉ bao gồm các cá thể thích nghi với môi trường sống mới. Darwin gọi quá trình như vậy là quá trình tiến hóa theo phương thức “chọn lọc tự nhiên”. Nhờ có chọn lọc tự nhiên mà trật tự tự nhiên luôn thay đổi không ngừng nhưng lại được sắp xếp đâu vào đấy, và thế giới sinh vật ngày càng trở nên đa dạng hơn.
Thực tế sau khi ông mất, chúng ta đã kiểm chứng được việc luôn luôn có những loài mới được tạo ra và những loài cũ bị tuyệt chủng. Trong chuyên ngành siêu vi khuẩn, chúng ta đã biết đến việc vi rút H5N1 làm cả thế giới lo lắng về khả năng biến đổi từ môi trường sống trên gà, sang môi trường sống trên người, tức là khả năng lây bệnh cúm gà từ người sang người, và cũng đã biết đến căn bệnh AIDS mà trước đó chưa hề tồn tại có khả năng làm mất khả năng miễn dịch của con người, do siêu vi khuẩn HIV gây ra (mà người ta cho rằng môi trường sống HIV trước đây là loài khỉ). Các phát hiện trong ngành di truyền học cũng chứng minh mối liên hệ bà con giữa loài người và loài khỉ cũng như các loài động vật khác, đúng như Darwin đã từng dự đoán và bị bên nhà thờ phản bác mạnh mẽ. Cho đến hôm nay, tác phẩm “Nguồn gốc các loài” của ông đã trở thành nền tảng cho thuyết Tiến hóa được chấp nhận rộng rãi: các sinh vật cấp cao hơn đều có nguồn gốc từ các sinh vật cấp thấp hơn, thông qua quá trình chọn lọc tự nhiên để có được sự tiến hóa, trong đó biến dị và di truyền phối hợp với nhau để tạo ra sự thích nghi với môi trường sống ngày càng tốt hơn cho sinh vật.
Bây giờ chúng ta hãy xem xét những luận điểm còn chưa được làm rõ của thuyết Tiến hóa, để đưa ra các phản biện khoa học, xem xét khả năng mở rộng thuyết này, và định hướng cho những nghiên cứu của chúng ta. Bằng sức mạnh của cộng đồng mạng, chúng ta sẽ xem xét học thuyết này dưới bất kỳ góc độ nào. Chúng ta có thể dùng triết học, vật lý học, sinh học, y học, kinh tế học, chính trị học, tâm lý học,… để làm cơ sở phân tích. Chúng ta cũng có thể lấy dẫn chứng từ văn học, nghệ thuật, thể thao, tôn giáo, các tập tục văn hóa, các hiện tượng xã hội,… để củng cố hoặc phản bác học thuyết. Đừng dửng dưng, đừng e ngại, hãy nói ra quan điểm của mình, chỉ cần chúng ta có tinh thần khoa học, tôn trọng cái đúng, ủng hộ trí tuệ tập thể, mong muốn liên kết cộng đồng tạo ra sức mạnh. Để mở đầu, người khởi xướng cuộc nghiên cứu này sẽ nêu lên 4 vấn đề cần phải xem xét sau đây.
Trong tác phẩm của mình, Darwin cho rằng bản năng bên trong của các loài cũng có sự tiến hóa giống như cấu tạo bên ngoài của chúng. Trong khi đó, các nhà sinh học hiện tại đều tập trung nghiên cứu sự tiến hóa của các loài sinh vật theo cấu tạo cơ thể của chúng, mà không chú trọng lắm vào các bản năng tập tính. Họ cho rằng, sau khi có những biến dị về cơ thể phù hợp với điều kiện môi trường, các bản năng mới cũng theo đó mà hình thành. Quan điểm đó có thể giải thích được tại sao một con cọp không thể ăn rau cỏ như một con bò, nhưng không thể giải thích được tại sao những con hải ly có thể xây đập giỏi, những con gà trống có thể gáy chính xác vào những thời gian xác định trong ngày, những con cá hồi phải bơi ngược dòng về nơi đầu nguồn để thực hiện việc sinh sản, những con bồ câu có thể bay về với tổ của nó bất chấp được mang đi đâu, những con chim di trú có thể bay về phương Nam theo lộ trình không đổi để tránh mùa đông phương Bắc. Cơ chế nào đã hình thành nên những tập tính của mỗi loài động vật? Làm sao để những tập tính đó có thể được di truyền qua nhiều thế hệ? Nên hiểu như thế nào về những năng lực có sẵn, bản năng? Bản năng được lưu giữ như thế nào trong các loài sinh vật? Có sự di truyền bản năng không? Làm sao để di truyền được bản năng? Bản năng có tác động đến việc hình thành cấu trúc thể chất hay không? Bản năng có chịu tác động của môi trường sống không? Bản năng có xảy ra quá trình chọn lọc tự nhiên không? Bản năng có tiến hóa không?
Một trong những điểm mà thuyết Tiến hóa thường bị tấn công là sự nghi ngờ quá trình chuyển hóa từ không thành có của sự sống. Những nghi ngờ này không phải là không có lý, khi mà Không sự sống và Có sự sống là hai trạng thái rất khác nhau của tự nhiên: sự sống là một thứ có trật tự, có trình tự, có bắt đầu, có kết thúc, có chương trình, có tấn công, có tự vệ, có đồng hóa, có dị hóa,… trong khi đó Không sự sống chỉ là một trạng thái hỗn độn không đầu không cuối. Như vậy, liệu có tồn tại một quy luật bao quát hơn, chứa đựng sự hợp lý của quá trình các vật liệu của sự sống tiến hóa thành sự sống đầu tiên?
Về khả năng hình thành nên giống loài mới, quá trình biến dị có thể tạo ra nhiều kiểu hình khác nhau mà vẫn đều thích nghi tốt với điều kiện môi trường. Vậy thì yếu tố nào đã làm cho cả cộng đồng loài đồng nhất với nhau trong một kiểu hình thích nghi chung? Có chăng xu hướng đưa ra lời giải tối ưu khi tự nhiên giải bài toán thích nghi của các loài? Cơ chế để một lời giải tối ưu như vậy (nếu có) vận hành là như thế nào?
Chọn lọc tự nhiên là một quá trình cho phép các loài sinh vật biến đổi để thích nghi hơn với môi trường, chứ không phải biến đổi để trở thành một dạng thức phát triển hơn, tiến bộ hơn. Vậy thì đâu là động lực để các loài tiến hóa ngày càng tinh xảo hơn, phức tạp hơn?
…